Armenia i jej południowa część to kraina niezwykłych kontrastów, gdzie góry spotykają się z malowniczymi dolinami, a starożytne klasztory skrywają sekrety przeszłości. W tej mniej uczęszczanej części kraju odkryjesz dziewiczą przyrodę, winnice produkujące wyśmienite wino oraz gościnność lokalnych mieszkańców, którzy chętnie podzielą się historią i tradycjami. Idealne miejsce dla podróżników szukających autentycznych doświadczeń.
Jeghegnadzor, niewielka mieścina w prowincji Wajoc Dzor, to miejsce, w którym spędziliśmy kilka niezapomnianych dni. Położona w malowniczej dolinie otoczonej wzgórzami, zamieszkiwana przez około 7 tysięcy ludzi, sprawia wrażenie, że życie toczy się tu wokół dwóch rzeczy: pędzenia samogonu i produkcji wina. I jedno, i drugie robią na najwyższym poziomie. Mieliśmy okazję spróbować obu – zresztą, nikt się z tym specjalnie nie kryje. Starszy gospodarz, który zaprosił nas na kolację, bez skrępowania pędził bimber na własnym podjeździe. Zostaliśmy ugoszczeni serem, aromatycznymi naparami z ziół zbieranych wysoko w górach, potrawką z dzikiej marchewki i lokalnymi zieleninami, których nazw nawet nie zapamiętałem. A wszystko to popijaliśmy obficie winem i wódką, co nadało kolacji wyjątkowego, lokalnego charakteru. Tam też miałem okazję poprowadzić Ładę žiguli (2101), co prawda z hamulcami, które działały gdy naciskało się hamulec dwoma nogami. Ale działały!
Orbelian Caravanserai
Następnego dnia, choć było ciężko ruszyliśmy dalej, aby zwiedzać tę dziką część Armenii. Wspinaliśmy się serpentynami drogi M10, aby dotrzeć do Orbelian Caravanserai. To historyczna budowla z XIV wieku, położona w Armenii. Znana również jako Karawanseraj Selim, wznosi się na ponad 2400 m n.p.m. w prowincji Wajoc Dzor. Zbudowany w 1332 roku z inicjatywy księcia Czesara Orbeliana, był schronieniem dla kupców i podróżników. Kamienna konstrukcja zachwyca pięknie zdobionymi wnętrzami i napisami na murach. To doskonały przykład średniowiecznej architektury ormiańskiej. Położony w surowym, górskim krajobrazie, oferuje nie tylko fascynującą podróż w czasie, ale także niezapomniane widoki na okoliczne doliny.
Gravi Dza – naturalne źródło wody gazowanej w Armeni
Gravi Dza to naturalne źródło gazowanej wody mineralnej położone w Armenii, w prowincji Wajoc Dzor. Jest to miejsce popularne wśród lokalnych mieszkańców oraz turystów, którzy doceniają orzeźwiające, naturalnie gazowane wody wypływające z ziemi. Źródło znajduje się w malowniczej scenerii otoczonej górami dolin, co sprawia, że odwiedzający mogą cieszyć się pięknymi widokami i spokojem natury. Oprócz skosztowania wody, można podziwiać otaczający krajobraz. Woda z Gravi Dza ceniona jest za swoje właściwości zdrowotne, wspomagające trawienie oraz zawartość naturalnych minerałów, które korzystnie wpływają na organizm. To tam spotkaliśmy lokalną młodzież, mimo bariery językowej udało się nawiązać kontakt.
Norawank
Następnie udaliśmy się do Norawank, jednego z najbardziej imponujących klasztorów Armenii. Położony w wąwozie rzeki Amaghu, otoczony jest przez czerwone, skaliste klify. Klasztor, założony w XIII wieku, jest znany ze swojego duchowego znaczenia i wyjątkowej architektury. Wyróżniają się w nim charakterystyczne zdobienia autorstwa słynnego ormiańskiego rzeźbiarza Momika. Spacerując po terenie Norawanku, mogliśmy poczuć mistyczną atmosferę tego miejsca. Podziwialiśmy bogato zdobione kamienne reliefy i kaplice, które doskonale wpisują się w surowy, górski krajobraz. To miejsce, w którym historia, sztuka i natura spotykają się w zachwycającej harmonii. Na prawdę, jeśli będziecie w tych rejonach to musicie go odwiedzić. Sam klasztor wykonany jest z czerwonej skały, podejrzewam, że z tej samej co otaczające góry, które robią największą robotę. Są bardzo fotogeniczne. Podobno najbardziej jesienią, gdy otaczająca przyroda również się zaczerwieni.
Z dziedzińca kościoła można podziwiać widok na Arpa Protected Landscape, chroniony obszar przyrodniczy w malowniczej prowincji Wajoc Dzor. Obszar ten został stworzony w celu ochrony unikalnych ekosystemów rzeki Arpy i jej doliny. Teren o powierzchni około 26 000 hektarów obejmuje różnorodne siedliska, w tym lasy, łąki i suche tereny stepowe. To dom dla licznych gatunków roślin i zwierząt, w tym zagrożonych, takich jak lampart kaukaski, niedźwiedź brunatny i koziorożec kaukaski.
Arpa Protected Landscape oferuje także przepiękne widoki na okoliczne góry oraz możliwość eksplorowania szlaków turystycznych, które prowadzą przez dziewiczą naturę i urokliwe wsie. To doskonałe miejsce dla miłośników przyrody, którzy chcą odkrywać dziką stronę Armenii, obserwując jednocześnie bogactwo biologiczne regionu.
Armenia to wiele fascynujących klasztorów, o których piszę tutaj.
Areni
W tej okolicy nie mogliśmy pominąć wizyty w słynnej miejscowości Areni oraz niezwykłej jaskini Areni-1. Areni to centrum ormiańskiego winiarstwa, znane z produkcji jednych z najlepszych win w kraju, a coroczny Festiwal Wina przyciąga tu tłumy miłośników tego trunku. Malowniczo położona w dolinie rzeki Arpy, Areni zachwyca nie tylko winnicami, ale też serdecznością mieszkańców i bogatą tradycją winiarską sięgającą tysięcy lat.
Niedaleko stąd znajduje się jaskinia Areni-1 – archeologiczna perełka, w której odkryto najstarszą na świecie winiarnię, datowaną na około 6100 lat temu! To tutaj badacze znaleźli starożytne naczynia do fermentacji winogron, a także doskonale zachowane artefakty, jak but skórzany liczący ponad 5500 lat. Odwiedzając to miejsce, mieliśmy wyjątkową okazję przenieść się w czasie i poczuć ducha dawnych cywilizacji, które zamieszkiwały te tereny.
Gndevank Canyon — nieprzejezdny kanion w Armenii
Pomimo ostrzeżeń policjantów, którzy stanowczo odradzali nam przejazd przez kanion, po kilkunastu minutach rozmowy udało nam się przekonać ich do otwarcia szlabanu. Wjechaliśmy drogą prowadzącą przez koronę zapory nad rezerwuarem Kechut, skąd rozciągały się niesamowite widoki na otaczające góry. Początkowo wszystko szło gładko, a dziwaczne uśmiechy policjantów wydawały się nieuzasadnione. Jednak gdy asfalt nagle zniknął, a na drodze pojawiły się głazy wielkości koła naszego samochodu, zrozumieliśmy, dlaczego się śmiali. Wiedziano, że nasza upartość długo nie przetrwa.
Z początku, z determinacją próbowaliśmy przesuwać głazy na pobocze, torując sobie drogę. Jednak po kilku metrach, widząc, że przed nami jeszcze 17 kilometrów, postanowiliśmy się poddać. Droga przez kanion, mimo że pełna wyzwań, oferowała przepiękne krajobrazy i ciszę natury, której nie chcieliśmy przegapić – choć w końcu musieliśmy zawrócić.
Saint Gayane Church
Do kościoła Saint Gayane dotarliśmy, przejeżdżając przez maleńką wieś Kechut, położoną nad zbiornikiem wodnym o tej samej nazwie. Miejscowość wyglądała jakby zatrzymała się w czasie. Dachy domów, kiedyś pokryte blachą nierdzewną, teraz zardzewiały niemal doszczętnie. W niektórych miejscach pozostały tylko resztki, jakby czas i pogoda pokonały ich trwałość. Domy, zwłaszcza te położone bliżej wody, były często opuszczone, nadając okolicy melancholijny, wręcz zapomniany charakter.
Czułem, jakbyśmy dotarli na sam koniec Armenii – miejsce, w którym cywilizacja cofa się o kilka dekad, a ludzie, którzy tu kiedyś żyli, zostawili ślad w postaci opustoszałych domostw i porzuconych zagród. Mimo to sceneria miała w sobie coś fascynującego – spokój rozciągającej się wody i majestatyczny widok kościoła św. Gajany, który jakby strzegł tego zapomnianego skrawka świata. W tej ciszy i prostocie było coś pięknego, choć zarazem pełnego refleksji nad przemijaniem czasu.
Jermuk uzdrowisko w Armenii
Powyżej zbiornika Kechut znajduje się Jermuk, znane uzdrowisko w Armenii. Przyciąga turystów unikalną atmosferą i bogatymi zasobami mineralnymi. Malownicze krajobrazy górskie również zachwycają odwiedzających. Jermuk słynie z naturalnych źródeł wód mineralnych, które od wieków są wykorzystywane w celach zdrowotnych i terapeutycznych. Woda z tych źródeł ma właściwości lecznicze, co przyciąga wielu kuracjuszy pragnących poprawić swoje samopoczucie.
Many stairs to Jermuk waterfall
Wielka ilość schodów do wodospadu Jermuk to na pewno atrakcja dla osób, które nie boją się wysokości! To nic innego jak ogromne, metalowe, chwiejne schody, które schodzą w dół do rzeki, a następnie wspinają się po skarpie w górę. Dla tych, którzy mają lęk wysokości, może to być prawdziwe wyzwanie. W trakcie schodzenia można odczuwać dreszczyk emocji, zwłaszcza gdy otacza nas zapierająca dech w piersiach natura.
Przy niskim stanie rzeki można przejść na drugą stronę, co daje możliwość podziwiania wodospadu z różnych perspektyw. To miejsce jest idealne dla miłośników przyrody, a piękno wodospadu, otoczonego zielenią, tworzy niezapomniane wspomnienia. Warto być ostrożnym na schodach – metalowa konstrukcja może być śliska. Widok z góry sprawia, że trud schodzenia jest tego wart.
Do schodów dość ciężko dotrzeć, trzeba przejść przez szczere pola. Parkingu nie znajdziecie. Samochód należy zostawić gdziekolwiek. Poniżej link do Map Googli.
Jermuk Waterfall
Armenia to wiele wodospadów, jednak Wodospad Jermuk to jedna z głównych atrakcji turystycznych tego malowniczego uzdrowiska. Znajduje się w otoczeniu gór, w pobliżu centrum Jermuk, i jest popularnym miejscem zarówno dla turystów, jak i lokalnych mieszkańców. Wodospad ma wysokość około 70 metrów i imponujący widok, szczególnie podczas wiosennych roztopów. Woda spada wtedy z jeszcze większą mocą.
Reservoir Observation Deck
Jeśli robicie zdjęcia i chcecie zrobić piękne panoramy to koniecznie trzeba zatrzymać się tutaj. Armenia oferuje wiele takich miejsc jednak to widziałem, więc rekomenduje.
Shaki Waterfall
Shaki Waterfall (Ormiański: Շաքիի ջրվեժ) to wodospad w Armenii, położony niedaleko miasta Sisjan, w regionie Sjunik. Jest jednym z najbardziej malowniczych wodospadów w kraju, z wodą spadającą z wysokości około 18 metrów. Wodospad powstaje na rzece Shaki, która ma swoje źródło w górach Zangezur. Otoczony pięknymi krajobrazami, wodospad jest popularnym miejscem odwiedzanym przez turystów, którzy przyjeżdżają, by podziwiać zarówno sam wodospad, jak i okoliczne widoki.
Zorats Karer
Następnie odwiedziliśmy Zorats Karer (orm. Զորաց Քարեր), znane także jako Karahunj, to starożytne stanowisko archeologiczne w Armenii, położone w regionie Sjunik, niedaleko miasta Sisjan. Często określane jako “ormiańskie Stonehenge”, Zorats Karer składa się z ponad 200 dużych kamiennych bloków ustawionych pionowo, z których wiele ma wywiercone otwory. Archeolodzy przypuszczają, że miejsce to mogło pełnić funkcje astronomiczne lub sakralne. Na stanowiskach arechologicznych bardzo często i mocno wieje.
Datowanie Zorats Karer jest trudne, ale szacuje się, że miejsce to powstało w III lub II tysiącleciu p.n.e. To czyni je jednym z najstarszych tego typu miejsc na świecie. Niektóre teorie sugerują, że było to miejsce obserwacji gwiazd, co czyni je ważnym miejscem dla badań nad starożytną astronomią.
Mimo że Zorats Karer nie jest tak dobrze znane jak Stonehenge, przyciąga wielu turystów i badaczy z całego świata, którzy są zainteresowani tajemnicami tego prehistorycznego kompleksu.
Devil’s Bridge
Wpisując w Google Maps frazę “Devil’s Bridge”, pojawi się kilkadziesiąt miejsc na całym świecie o tej samej nazwie. Jednak tutaj mowa o tym jednym, niezwykłym i charakterystycznym moście w Armenii, położonym głęboko pomiędzy górami, wewnątrz majestatycznego wąwozu. Devil’s Bridge, czyli Charkhi Kamurj, znajduje się w regionie Sjunik, nad rzeką Vorotan, która przez tysiąclecia wyrzeźbiła w skałach ten imponujący naturalny łuk.
Most, o szerokości około 50 metrów i długości 30 metrów, jest jedną z najbardziej niezwykłych formacji geologicznych w Armenii. Jest otoczony stromymi klifami i bujną roślinnością, a jego urok polega nie tylko na samej strukturze, ale także na naturalnych gorących źródłach, które znajdują się tuż pod nim. Te baseny termalne, ukryte wśród skał, są popularnym miejscem kąpieli dla turystów, oferując możliwość relaksu w otoczeniu dzikiej natury.
Pod mostem można także znaleźć liczne jaskinie i korytarze, które woda wyżłobiła w skałach przez tysiące lat. To miejsce oferuje zapierające dech w piersiach widoki i emocje związane z odkrywaniem tajemnic podziemnych struktur. Wąwóz Vorotan otaczający Devil’s Bridge stanowi doskonałą scenerię do pieszych wędrówek. Wędrowcy mogą podziwiać zarówno most, jak i piękno otaczającej przyrody.
Halidzor Observation Deck (Halidzor Ditaket)
Halidzor Observation Deck (Halidzor Ditaket) to zdecydowanie jeden z moich ulubionych punktów widokowych w Armenii. Jeśli tylko pogoda dopisze, jest co podziwiać – widoki dosłownie zapierają dech w piersiach. Z tego miejsca rozpościera się niesamowita panorama gór, dolin i majestatycznych krajobrazów, które trzeba zobaczyć na własne oczy. Każdy, kto odwiedza tę okolicę, nie może pominąć tego miejsca – to prawdziwa uczta dla oczu i duszy!
Halidzor Observation Deck znajduje się blisko słynnej kolejki linowej Tatev Wings, jednej z najdłuższych na świecie. Kolejka prowadzi do klasztoru Tatev. To idealne miejsce, aby zrobić chwilę przerwy i po prostu chłonąć piękno otaczającej natury. Nie ma wątpliwości, że to miejsce nie może zostać pominięte podczas podróży po Armenii – widoki, jakie oferuje, są niesamowite i mogą z łatwością stać się jednym z ulubionych punktów każdej wyprawy.
Poniżej dodaje także film z drogi dojazdowej to tego miejsca.
Great Hermitage of Tatev
Wielka Pustelnia Tatev (Great Hermitage of Tatev) spowita we mgle to widok pełen mistycyzmu, który przenosi w inny wymiar. Niedawno odbudowany kompleks, położony niedaleko słynnego klasztoru Tatev, wspaniale wkomponowuje się w surowy krajobraz Gór Zangezur. Mgła unosząca się nad okolicą nadaje miejscu tajemniczości, potęgując wrażenie odosobnienia i duchowej głębi.
Pustelnia Tatev, choć była historycznie miejscem odosobnienia dla mnichów, dzięki odbudowie odzyskała dawną świetność, nie tracąc swojego mistycznego uroku. Odnowiona część harmonijnie współgra z otoczeniem, podkreślając piękno i znaczenie tego duchowego miejsca. Odwiedzając ją, można poczuć, jak historia i natura łączą się w jedno. Gęsta mgła spowija wszystko wokół, tworząc niemal magiczny obrazek, który na długo pozostaje w pamięci.
